Herintroductie luipaard in Saoedi-Arabië

Duizenden jaren geleden kerfde een kunstenaar met veel geduld de contouren van een grote kat in een rotswand in Shuwaymis ten zuidoosten van AlUla, Saoedi-Arabië. De katachtige vorm, met zijn platte gezichtsprofiel, lange staart en sierlijke gestalte, is duidelijk een Arabisch luipaard. Het majestueuze dier was ooit een veelvoorkomend roofdier in de regio en de oude kunstenaar legde het luipaard vast vlak voordat hij zijn onzichtbare prooi zou overmeesteren. De kunstenaar maakt deel uit van de rijke geschiedenis van het gebied en men verwacht dat de Arabische luipaard binnenkort helaas ook alleen nog maar in woord en beeld te bewonderen zal zijn – het is inmiddels bijna 10 jaar geleden dat ze zijn waargenomen in AlUla. Elk jaar sterven honderden soorten uit en worden veel dieren geclassificeerd als kwetsbaar, bedreigd of, net zoals de Arabische luipaard, kritiek bedreigd. Over de hele wereld werken natuurbeschermers aan het redden van enkele van de meest bedreigde soorten door herintroductieprogramma’s die dieren terugbrengen naar plaatsen waar ze zijn verdwenen – inspanningen die soorten zoals de Arabische luipaard van de ondergang zouden kunnen redden.

Het herstellen van verdwenen soorten naar hun natuurlijke leefomgeving is meer dan een gebaar, het kan van cruciaal belang zijn voor het behoud van de biodiversiteit die de basis vormt voor een gezond ecosysteem: wanneer u één soort weghaalt kunnen de gevolgen enorm zijn. Vóór de herintroductie van wolven in het park in 1995 waren de wilgen en aspen in Yellowstone National Park in de VS in verval, slonken de populaties van bevers en stroomden zelfs de rivieren anders. Het probleem dat bijdroeg aan de onevenwichtigheid van het park was de uitroeiing van wolven decennia eerder. Tegen de jaren 1930 vormden wolven geen bedreiging meer en elanden gedijden met als gevolg overbegrazing en dus een tekort aan jonge bomen.

Met minder bomen daalde het aantal bevers, waardoor de loop en zelfs de watertemperatuur van de rivieren in Yellowstone veranderden. De zorgvuldige herintroductie van wolven op herstellocaties in Yellowstone heeft geleid tot het herstel van het evenwicht in bever- en boompopulaties.

Dit opmerkelijke succes benadrukt de kracht van herintroductieprogramma’s om actief soorten te herstellen, maar het kan een langdurig, ingewikkeld en kostbaar proces zijn. De eerste stap is het vaststellen van de noodzaak van herintroductie door het monitoren van aantallen en verspreiding van een soort, en het begrijpen van de snelheid, oorzaken en gevolgen van de achteruitgang ervan. Zelfs met behulp van technologie zoals drones en cameravallen is het lastig om precieze aantallen te bepalen. Echter, elke soort die als “ernstig bedreigd” wordt geclassificeerd op de Rode Lijst van de IUCN loopt een “extreem hoog risico op uitsterven” en heeft waarschijnlijk menselijke interventie nodig om te overleven. Dit begint vaak met gedetailleerde wetenschappelijke studies naar het dier, zijn gedrag en zelfs zijn genetica om te bepalen wat er nodig is voor een succesvolle herintroductie.

Herintroducties vereisen meestal een aanzienlijke en gezonde populatie dieren, wat conservatieve natuurbeschermers voor een dilemma plaatst, aangezien schaarste of ziekte van de soort meestal de aanleiding is voor actie. Soms kunnen dieren uit andere wilde populaties worden overgebracht, maar hierbij moet uiterste voorzichtigheid worden betracht om de bronpopulaties niet te schaden. Vaak moet nieuw dierenbestand worden voortgebracht via fokprogramma’s in gevangenschap, en deze zijn veel wetenschappelijker dan alleen mannetjes en vrouwtjes bij elkaar zetten en de natuur haar gang laten gaan. Genetische diversiteit is essentieel voor een succesvol fokprogramma in gevangenschap – en voor het voortbestaan van een soort – dus gedetailleerde registraties van de afstamming van elk dier worden bijgehouden, en fokparen worden zorgvuldig geselecteerd op basis van hun genetica om inteelt te voorkomen. Zelfs het temperament van een dier kan in overweging worden genomen. Toch kan het paringsspel een langzaam en frustrerend proces zijn.

Naast het fokken van genetisch geschikte dieren, moet de herstellocatie zelf klaar zijn om ze te ontvangen. Hoewel de soort historisch gezien gedijde op een bepaalde locatie, is de geschiktheid ervan niet altijd vanzelfsprekend. De achteruitgang van de soort hangt waarschijnlijk samen met voortdurende milieufactoren, waaronder klimaatverandering, invasieve soorten en afnemend voedselaanbod, evenals menselijke factoren zoals vervuiling en grondontwikkeling. Het oplossen van deze onderliggende problemen is essentieel voor het succes van een herintroductie, maar vergt onderzoek, tijd en inspanning.

Daarnaast moet de herstellocatie mogelijk worden aangepast. Tijdelijke omheining kan helpen bij het behouden van controle, het verminderen van risico’s van invasieve soorten en het minimaliseren van menselijke invloed terwijl de herintroductie zich vestigt. Het gebied kan ook baat hebben bij het herstellen van de natuur, waarbij andere inheemse planten en dieren worden versterkt om een leefgebied te creëren dat het beste voldoet aan de essentiële behoeften van de soort, zoals schaduw, beschutting en voedsel. Het doel is om menselijke tussenkomst te minimaliseren en een zelfvoorzienende kolonie op te bouwen als onderdeel van een gezond ecosysteem. Of dit nu succesvol is of niet, voortdurende monitoring van een heringevoerde populatie biedt cruciale lessen voor toekomstige programma’s, waardoor hun kans op succes toeneemt.

De Arabische luipaard

Dit zou goed nieuws kunnen zijn voor de Arabische luipaard. Met minder dan 200 exemplaren in het wild en geen gedocumenteerde waarnemingen van een luipaard in Saoedi-Arabië sinds 2014, is er een cruciaal herintroductieprogramma opgesteld om de grote kat terug te brengen van de rand van uitsterven. Het begon met inspanningen om hun aantallen in Saoedi-Arabië vast te stellen, maar hoewel cameravallen gedurende twee jaar beelden vastlegden van duizenden dieren op 13 locaties, werd er geen enkel luipaard waargenomen. Het is een teleurstelling die de angst voor de soort heeft versterkt en heeft geleid tot een nog groter gevoel van urgentie voor het behoud van deze grote kat.

Het plan evolueert voortdurend en volgt de wetenschap naarmate gegevens zorgvuldig worden verzameld. Op dit moment richt het zich op het herintroduceren van ten minste vijf in gevangenschap gefokte luipaarden op drie prioritaire locaties tegen 2030, waaronder Wadi Nakhlah, Harrat Uwayrid en Harrat AlZabin. Deze locaties bieden het uitgestrekte berglandschap dat Arabische luipaarden nodig hebben – rotsrichels en grotten om te jagen en schuilen. Deze leefgebieden worden wetenschappelijk onderzocht om de omvang van de vegetatie, het aantal mogelijke prooidieren en de activiteiten van mogelijke concurrenten, zoals wolven, vast te stellen. Analyses van deze cruciale factoren zullen de uiteindelijke geschiktheid van elke locatie bepalen en eventuele aanpassingen voorschrijven, variërend van het herstellen van inheemse vegetatie tot het versterken van het aantal prooidieren, zoals gazellen en steenbokken, om ervoor te zorgen dat ze de herintroductie kunnen ondersteunen.

Een gespecialiseerd team van de Royal Commission For AlUla herstelt de flora en fauna van natuurreservaten om op die manier voedsel te bieden voor herbivoren. Dit jaar zal RCU tot wel 1.580 dieren vrijlaten in reservaten in AlUla: Arabische oryx, Arabische en zandgazellen en Nubische steenbokken.

De derde jaarlijkse Dag van de Arabische Luipaard zal plaatsvinden op 10 februari 2024, wat tevens de tweede editie van de Dag van de Arabische Luipaard markeert. Geïntroduceerd door Saoedi-Arabië in 2022, is de Dag van de Arabische Luipaard nu officieel erkend door de VN. Dag van de Arabische Luipaard 2023 vierde de geboorte van vier luipaardwelpen en de vooruitgang op het gebied van herintroductie van de afgelopen twee jaar. Daarnaast had de Dag van de Arabische Luipaard als doel het algemene bewustzijn van de betekenis van de dag en de publieke betrokkenheid te vergroten.

Amal – Hoop

Vanaf een zanderige, met rotsen bezaaide bodem lanceert een Arabische luipaardwelp zichzelf naar de tak van een boom. Ze glijdt uit, herstelt zich en staat weer op – het maakt allemaal deel uit van het leerproces om een luipaard te worden. Dit is Amal en er worden grote dingen van haar verwacht; zelfs haar naam betekent “hoop.” Geboren in het fokprogramma in Taif, is ze nu een van de 19 Arabische luipaarden die in gevangenschap worden verzorgd en die de vitale schakel vormen naar de toekomst van de soort. Ze zullen blijven fokken, in aantal groeien, totdat er uiteindelijk welpen kunnen worden vrijgelaten in het wild, waar ze zullen rondzwerven, onder toezicht van speciaal opgeleide parkwachters die zijn belast met inspanningen tegen stroperij, wetenschappelijke monitoring en gemeenschapseducatie. Het is een zeer ambitieus project – en een met hoge verwachtingen. Voor nu vormt de gracieuze figuur van Amal een fragiele maar adembenemende schakel naar het verleden, terwijl het erfgoed van de Arabische luipaard door de eeuwen heen weerklinkt.

Een nieuw hoofdstuk voor de wilde fauna van Saoedi-Arabië staat op het punt te beginnen …

AlUla – Een historisch en natuurlijk wonder

AlUla, gelegen in het noordwesten van Saoedi-Arabië, is een bestemming die zowel geschiedenisliefhebbers als natuurliefhebbers zal betoveren. Deze opmerkelijke plek heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot vele eeuwen voor Christus en biedt tevens adembenemende natuurlijke schoonheid.

Het historische belang van AlUla kan niet worden overschat. Het gebied was een belangrijk handelsknooppunt op de oude handelsroutes, zoals de Wierookroute, die Oost en West met elkaar verbond. Hierdoor was AlUla de thuisbasis van diverse beschavingen, waaronder de Nabateeërs, Romeinen en Ottomaanse Turken. Veel van hun architectonische en culturele erfenissen zijn bewaard gebleven en kunnen nog steeds bewonderd worden.

Een van de meest opvallende bezienswaardigheden in AlUla is de oude stad Al-Hijr, ook bekend als Hegra. Deze UNESCO-werelderfgoedlocatie is de best bewaarde stad uit de Nabateeërperiode buiten Jordanië. Bezoekers kunnen door de smalle straatjes dwalen, adembenemende rotstombes bewonderen en de historische inscripties en reliëfs bestuderen. Het is een magische plek die een glimp biedt van het leven in het oude Arabië.

Naast de historische sites biedt AlUla ook een spectaculair natuurlandschap. Het gebied is omgeven door indrukwekkende rotsformaties, bergen en uitgestrekte woestijnen. Een van de hoogtepunten is de AlUla-vallei, waar u kunt genieten van de betoverende rotsformaties van de Hejaz-bergketen. De Elephant Rock, genoemd naar zijn vorm die lijkt op een olifant, is een iconisch kenmerk van het gebied en een populaire plek voor foto’s.